De Bièvre in Parijs – wandeling (3)

Wandeling 3 gaat langs de sporen van de Bièvre in het 5e arrondissement in de wijken Jardin des Plantes en Saint-Victor. Deze wandeling is ongeveer 1,8 km lang.

Le quartier du Jardin des Plantes:

 

 

 

 

 

 

 

 

blauw= Bièvre morte; paars= Bièvre vive; rood= wandeling;  stip= alternatieve route; Deze 3e wandeling begint op de boulevard de Port Royal bij métrostation Gobelins, lijn 7. Loop de boulevard een eindje op tot aan de rue Pascal, ga langs de trap naar beneden en naar rechts en meteen weer rechts rue de Valence tot aan avenue des Gobelins waar de Bièvre vive tussen beide straten door stroomde.

 

 

 

 

 

 

 

 

schilderij van de Franse schilder Paul Schaan(1857-1924) “gezicht op de rue de Valence vanaf 4 avenue des Gobelins”,1897, musée Carnavalet, publiek domein.

Vanaf hier linksaf de hoek om tot rue Pascal. Tussen deze straat en rue Claude Bernard stak de Bièvre morte over op weg naar de uiteindelijk samenvloeing van beide rivierarmen. Hier stond de molen Saint Marcel.

 

 

 

 

 

 

Kijk even terug naar 16 rue Claude Bernard naar het Institut National Agronomique, school op universitair niveau voor landbouwspecialisten.

In de rue de Bazeilles stroomden de bras vif en de bras mort tussen de nrs 4 en 5 uiteindelijk samen bij de fontein, ontworpen door architect Guy Lartique, nabij het grote kruispunt (voormalig voorplein van de kerk)van de straten Claude Bernard, Pascal, de Bazeilles, Monge, Mouffetard, du Fer à Moulin, Censier, sinds 2017 Place Georges Moustaki, voor de kerk  Saint Médard. De kerk is een historisch monument.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tussen de rue de Bazeilles en de rue Monge was de Petit Moulin in bedrijf. De plaquette ligt in de stoep voor Starbucks

Steek hier over naar de andere kant van de rue Monge waar aan de rechterkant het doodlopende square Adanson ligt waar nog een tussenmuur en een mégisserie behouden zijn gebleven aan de oever van de samengevloeide Bièvre, die vanaf hier als “Bièvre unique” verder stroomde.

na terugkeer op de rue Monge een paar stappen naar links en dan linksaf de rue du Fer à Moulin in. Op nr 2-4 is een hofje dat herinnert aan de directe omgeving van de paardenmarkt (paardenhoofd aan de gevel) om de hoek rechts.

De paardenmarkt werd gehouden ter hoogte van 5 rue Geoffroy St. Hilaire op de hoek met de rue Poliveau. Op nr 5 staat nog het Pavillon du marché aux chevaux uit 1760, waar de controleurs van de markt kantoor hielden en aan het begin van de XXe eeuw was er een politiebureau in gevestigd. Historisch monument.

oude huizen rue Poliveau

 

 

De rue du Fer à Moulin (doorlopend in rue Poliveau) was ten tijde van de Bièvre een rijke straat met verschillende herenhuizen en grote tuinen, tegenwoordig vooral hoogbouw met veelal wetenschappelijke gebouwen o.a. laboratoria, de Chirurgieschool van de Assistence-Publique, bijgebouwen van de Sorbonne Paris 3 en La Collegiale, een ziekenhuis voor geriatrische patienten. Op de plaats van de Sorbonne 3 (tussen rue Censier, rue de la Clef, rue Santeuil en rue du Fer à Moulin) stond vroeger aan de oevers van de Bièvre de Halle aux Cuirs (huidenbeurs).  Het gebouw is in de nacht van 11 op 12 mei 1906 door brand verwoest.

Plan de Paris Hachette, 1894 publiek domein

 

Net voorbij het ziekenhuis rechtsaf de rue Scipion in tot nr. 13 waar het herenhuis van Scipion Sardini (1526-1609) staat. Deze Toscaanse bankier was in het gevolg van Cathérine de Médicis naar Parijs gekomen. Het huis werd gebouwd in 1565 in steen en rode baksteen in renaissance-stijl, het eerste voorbeeld van deze stijl in Parijs. een étage en een laag dak rusten op een galerij van brede bogen, versierd met medaillons  van terracotta en waarvan de tuinen tot aan de Bièvre raakten. In 1656 werd het pand 0vergedaan aan het “algemene ziekenhuis” van Parijs om er een kraamkliniek te stichten “hôpital Sainte Marthe”. Die naam staat nog altijd in de poort. Het huis ligt tegenover het square Scipion (tegenwoordig square Thédore Mondor). Van 1790 tot 1974 diende het huis als bakkerij voor de  ziekenhuizen van de Assistence Publique (de sociale dienst) van Parijs. Tot op heden is hier nog steeds de administratie van die dienst gevestigd. In het eerder genoemde parkje staat een groot fresco in bas-relief van geëmaillerde keramiek, “les Boulangers” van de hand van Alexande Charpentier en Émile Muller, oorspronkelijk gemaakt voor de  Wereldtentoonstelling van 1890. Na een renovatie is er achter het fresco een fontein geplaatst waardoor er water overheen stroomt. Hôtel Scipion is een historisch monument.

 

 

teruglopen naar de rue du Fer à Moulin rechtsaf, oversteken en linksaf rue de la Clef in waar tussen de nrs 13 en 17 de pont aux Biches over de Bièvre was gebouwd. Het wegdek heeft daar nog altijd een lichte helling aan beide zijden (dos d’âne). De straat heette toen rue du Pont aux Biches.

 

 

 

 


                                                                        screenshot google streetview “drempelbord”

klein stukje doorlopen tot ong. nr 16 waar een trap  via de rue Censier toegang geeft tot het 2e deel van de rue de la Clef met een paar mooie huizen uit 1906 van architectenduo Charlet en Perrin en een mooi uitzicht op de kerk Saint Médard.

 

 

Loop terug naar de rue Censier en loop naar links deze straat uit tot aan rue Geoffroy  Saint Hilaire, hier naar rechts  tot aan nr 32 Maison Soeur Rosalie. Tegenwoordig een privé  middelbare school maar in de tijd van de Bièvre stroomde deze tussen de gebouwen door in de annex  van de Jardin des Plantes. De meest rechtse deur gaf toegang tot een kade en er omheen stonden leerlooierijen en leerverwerkingsfabriekjes. Op nr 26 van de straat zie je achter een hek een paadje met keien: hier liep de “faux ru” (kunstmatig aangelegde beek) die uitvloeide in de Bièvre en was uitgegraven tijdens een forse overstroming.

Dit weggetje ligt al in de annex van de Jardin des Plantes. Na de overloop van de Bièvre in het hoofdriool betrof dit het gebied tussen de rue Buffon en de rue Poliveau, ook wel genoemd “îlot Buffon-Poliveau”, dat bestaat uit (nu) oude gebouwen o.a. een orangerie, een graanhal (arch. Emmanuel Pontremoli) laboratoria (frères Perret) weiden, tuinen etc. Ik las voor het eerst in 2012 over een door een projectontwikkelaar gewenste afbraak van alle gebouwen ten gunste van enorme hoogbouw waarvan tot nu toe nog niets is gekomen, tenminste niet tot aan het coronatijdperk. Op streetview zijn nu steigers te zien en voorzover te lezen op de plakaten “bouwvergunningen”,(mijn foto’s zijn uit 2014 en 2018) De ingang tot dit gebied is op 43-45 rue Buffon. Aan de even kant van de straat ligt de Jardin des Plantes.

Om het laatste stukje van de loop van de Bièvre te zien is er nog één straatje te gaan: de rue Nicolas Houël. Deze straat ligt aan het einde van dit gedeelte van de Jardin des Plantes maar heeft helaas geen verbinding meer met de paden aldaar. De straat loopt er dood, je ziet alleen nog enkele gebouwen. De beste keus is rechtsaf weer de rue Buffon in en via de passage Maurel naar de Boulevard de l’Hopital dan klein stukje naar rechts en dan rechts rue N. Houël met meteen links Villa d’Austerlitz.

De Bièvre vervolgde haar weg richting Gare d’Austerlitz om uiteindelijk uit te stromen in de Seine ter hoogte van de Pont d’Austerlitz en Place Valhubert waar de hoofdingang van de Jardin des Plantes zich bevindt.

tot zover het gedeelte van wandeling 3 in de buurt van de Jardin des Plantes.

Le quartier Saint-Victor:

In deze noord-westhoek van het 5e arrondissement gaan we verder terug in de tijd: de Romeinen, de kruistochten en de Middeleeuwen. Hoe komen we hier:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

paars: omgeleide Bièvre; rood: wandeling en stip: alternatief.

Vanaf Place Valhubert/Gare d’Austerlitz vóór de brug linksaf, quai St. Bernard, en de Jardin des Plantes dus aan je linkerhand tot aan rue Cuvier, hier naar links tot aan de grote fontein, dan rechtsaf rue Linné

 

 

 

 

 

 

 

 

tot aan de rue des Arènes, deze straat linksaf inslaan tot  nr. 5 waar  een mooi neogotisch huis staat recht tegenover Place Capitan waar de ingang van de Arènes de Lutèce is.

De gallo-romeinse arena is gebouwd in de 1e eeuw na Chr. (Parijs heette toen nog Lutétia) als amphitheater voor ongeveer 15.000 toeschouwers, de stenen zijn in de 3e eeuw gebruikt voor versterking van de verdediging van de stad tegen de “barbaren”, gerestaureerd omstreeks 577 door Chilperic I, die er weer voostellingen liet geven, en is daarna in de vergetelheid en ook in verval geraakt en pas bij de aanleg van de rue Monge tussen 1860-1869 herontdekt. De arena is een historisch monument. We verlaten de arena weer via dezelfde weg en gaan linksaf weer de rue Linné in tot aan Place Jussieu en lopen dan naar links rue Jussieu tot aan de kruising rue des Ecoles/rue Cardinal Lemoine voor de Arche perdu de la Bièvre ook wel genaamd Arche de l’enceinte de Philippe Auguste: de verloren gewaande poort.

In 1151 kreeg de abt van het Saint-Victor klooster het recht om de loop van de Bièvre om te leggen ongeveer vanaf de rue Nicolas Houël via de Jardin des Plantes tot aan de rue de Bièvre en de Seine om op die manier de landerijen van het klooster te bevloeien.  Er werd een kanaal gegraven: Canal des Victorins ofwel Canal de la Bièvre. Omstreeks 1190 liet koning Philippe Auguste, voordat hij op kruistocht ging, een verdedigingsmuur (enceinte) bouwen, waardoor er een poterne moest komen om de Bièvre doorstroom te geven. Die poort werd vergeten of is verloren gegaan. In 1989 moest de Commission de Vieux Paris een bouwaanvraag behandelen m.b.t. tot het pand 2 rue des Ecoles voor bewoning en vestiging van een postkantoor in een oud bestaand pand. De commissie liet 2 boringen uitvoeren om te bezien of er archeologisch onderzoek moest plaatsvinden en ja, op zo’n 10 meter diepte werd de verloren poort aangetroffen, zwaar beschadigd maar in 1991 werd besloten tot restauratie van de poort. Ik heb de poort bezocht in 2011 in het kader van de Journées du Patrimoine (erfgoedsdagen of open monumenten-dagen) in Frankrijk in het 3e weekend van september. Voorzover ik weet is er (in de middag) iedere eerste woensdag van iedere maand een visite mogelijk, de ontmoetingsplaats is 2, rue des Ecoles. Alle teksten, tekeningen en aanwijspijlen zijn van de commissie. De abdij Saint-Victor bevond zich vlakbij wat nu de universiteit en campus Jussieu Paris VI en VII is.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

gravure Merian 1655 publiek domein            

De abdij is in 1790 (Franse Revolutie) verwoest. Dus in feite is de boog in de muur van Philippe Auguste het enige tastbare overblijfsel ter herinnering aan de Bièvre.

 

 

De poort bleek in 1991 zwaar beschadigd te zijn. Het ontbrekende deel werd vervangen door een poort van gewapend beton met een pleisterlaag van kalkmortel. Steen voor steen afgebroken, genummerd om later weer op de juiste plek terug geplaatst te worden. Het gewelf is 5,20 m. hoog en 2,90 m. breed en in eerste instantie opgebouwd uit kalksteen.

Weer bovengronds lopen we via de rue des Ecoles naar de rue Saint-Victor en bekijken we even het Maison de la Mutualité, wordt ook wel “Palais”(…..) genoemd en is in 1930 ontworpen door de architecten Victor Lesage en Charles Mitgen als zetel van de algemene ziekenfondsen en andere sociale algemene verzekeringen. Al vanaf 1933 wordt het gebouw gebruikt voor congressen, evenementen en voorstellingen. Het is een historisch monument. Het is gebouwd op de plek van het voormalige Seminarie Saint-Nicolas du Chardonnet, gesloten in 1906 en verwoest in 1911.

Aan het eind van de rue Saint-Victor staat 0p de kruising met rue des Bernardins de kerk Saint-Nicolas du Chardonnet, aan de oever van  het Canal de la Bièvre.

 

 

Steek de rue des Bernardins over naar de rue Monge en ga vlak voor Place Maubert rechtsaf de rue de Bièvre in

loop door naar het einde van de straat, die uitkomt op de quai de la Tournelle-quai de Montebello waar het water van de omgeleide Bièvre in de Seine verdwijnt.

ga meteen links de hoek om naar de rue du Maître Albert om die uit lopen tot Place Maubert

Rustig straatje                                                    gezellig” druk

de mevrouw die het konijn onder haar arm had, zette het diertje in het gras bij de fontein en zichzelf op het terras.  Ik heb niet gewacht om te kijken of ze het ook weer meenam, sorry.

Einde van wandeling 3.

Met métro 10 Maubert Mutualité kan je terug naar Gare d’Austerlitz, bijv. met een overstap op Jusssieu op lijn 7 naar Châtelet voor alle richtingen

De alternatieve route heb ik aangegeven voor diegenen, die ergens zijn blijven steken of toch nog even iets anders willen bekijken. De rue Monge gaat van Place Maubert helemaal terug naar de avenue des Gobelins, waar we deze wandeling zijn begonnen.

 

 

Eén reactie op “De Bièvre in Parijs – wandeling (3)”

Geef een reactie