Bibliothèque Forney in Parijs heeft, in samenwerking met het Internationaal Parfummuseum in Grasse, een tot de verbeelding sprekende overzichtstentoonstelling van poederdoosjes georganiseerd. Daarvoor werd een beroep gedaan op de privécollectie van Anne de Thoisy-Dallem.
Het fabuleuze gebouw waarin deze uitgebreide expositie is gepresenteerd, werd gebouwd eind 15de – begin 16de eeuw. Het ontleent de naam aan Aimé Samuel Forney, een 19de eeuwse zakenman van Zwitserse afkomst die er een bibliotheek installeerde voor arbeiders en ambachtslui werkzaam met o.a. steen, hout, textiel en metaal in de decoratie-industrie. Wanneer je de intieme binnenplaats van Bibliothèque Forney betreedt, verdampt als het ware de 21ste eeuw van het drukke Marais, althans voor de tijd van een bezoek.
Poederdoosjes tussen 1880 en 1980 Wie poedert nog een glimmend neusje? Er was een tijd dat dit ‘bon ton’ was. Maar pas op! Wanneer het poeder le blanc de plomb, ook blanc de céruse genaamd, bevatte loodwit om de teint te verbleken en was gevaarlijk voor de gezondheid.
Laten we samen eens een eenvoudig, moederdoosje van de poederdoosjes ontleden en het rijke vocabularium der onderdelen ontdekken. In de taal van Molière, pourquoi pas? LA ROBE is het uitwendige deel van het dekseltje, waarvan het platte deel zijn eigen naam heeft, LA ZONE. LE TAMBOUR slaat op het karton dat het poeder afsluit met aan de onderkant een papiertje, ragfijn als een maagdenvliesje; later vervangen door een meer ordinair velletje cellofaan. LE DRAGEOIR, staat voor de omlijsting onderaan, precies een smalle hoedrand. En dan L’Âme, de ZIEL…de band die het kuipje, waarin het poeder rust, omarmt.
Zo’n kartonnen doosje is te basic. Snuifdoosjes, een hebbeding van de 18e eeuwse dandy, werden ook ontworpen als juweeltjes. Het poederdoosje kon niet achterblijven. Soms met de meest exquise materialen bekleed. Zilveren, ivoren en zelfs gouden exemplaren gingen over de toonbank. Met precieuze stenen ingelegd, gekleurd, sober, effen, bewerkt, knipogend naar de kunstrichting van het moment, zoals Art Nouveau of Art Deco.
Vogelmotieven, afbeeldingen verwijzend naar Egypte met obelisken, sfinxen en piramides. Al eens een grappige of seksueel getinte tekening en later een levensechte foto. Ronde, vierkante, waaiervormige, hoge, platte, meerdelige, onder de vorm van een danseres of sensueel figuurtje, de fantasie van de ontwerpers was eindeloos. Bijoutiers als Cartier en Tiffany sprongen maar al te graag op de poederdozenrage.
Het ceremonieel gebaar om het precieuze doosje te openen; het deksel, vaak met spiegeltje, achteruit te klikken en dan het donzige tamponnetje als het ware eerst wat uit te schudden op neus en wangen om vervolgens over te gaan tot een zacht deppen, is verdwenen tussen de plooien van de tijd. Het klikje van het opnieuw sluiten van le poudrier, waarbij soms een wolkje ontsnapt, is een verdwenen geluid. Merken als Roger & Gallet, Soir de Paris Bourjois poudre, LT Piver of Caron met hun poudre de riz liggen misschien nog opgeslagen in de hectaren van het geheugen van oudere dames.
Wie zich nu wat ‘bijwerkt’ tast uit een fantasieloos, plastieken doosje met compact poeder. Een statussymbool werd een wegwerpproduct.
Tekst & Foto’s: Chris Rachel Spatz
De andere Parijs tips van Chris op Parijsmagazine >>>
Meer van haar over Parijs lees je op Historiek >>>
